Obróbka drewna dla początkujących. 5 podstawowych narzędzi

Czym ciąć drewno? Rodzaje pił do drewna

Do obróbki drewna możesz stosować zarówno piły ręczne, jak i pilarki tarczowe, wyposażone w odpowiednie tarcze tnące. Podstawowe narzędzie stolarskie w przydomowym warsztacie to najczęściej piła ręczna – pamiętaj, aby wybrać produkt dobrej jakości, który posłuży Ci przez lata. Jeśli zastanawiasz się czym ciąć drewno, ale też inne materiały, a nie chcesz inwestować w kolejne urządzenia, rozważ piłę, którą możesz jednocześnie użyć do cięcia np. metalu lub tworzyw sztucznych.

Na rynku dostępne są piły z wymiennymi brzeszczotami. Jeżeli planujesz wycinać otwory, łuki i krzywizny, zainwestuj w piłę jednouchwytową, np. otwornicę. Takie rodzaje pił posiadają cienki i ostro zakończony brzeszczot, dzięki czemu wykorzystasz je także do cięcia np. płyt gipsowych. Brzeszczot wyposażony jest w zęby z jednej strony, a ergonomiczny i wyprofilowany uchwyt pozwala na swobodne manipulowanie narzędziem.

Jeżeli interesują Cię prace związane z prostym cięciem drewna, przycinanie, wygładzanie drewna, przyda Ci się płatnica. Jest to piła przeznaczona do cięcia drewna, materiałów drewnopochodnych oraz tworzyw sztucznych. Pozwala na cięcie powierzchni wyższych niż wysokość jej brzeszczotu. Wybierając konkretny model kieruj się zasadą – im grubsze zęby, tym szybciej utniesz dany element, ale wykonasz to mniej dokładnie. Im drobniejsze zęby, tym cięcie będzie bardziej precyzyjne, ale wolniejsze – taki efekt osiągniesz, jeśli użyjesz pił zwanych przyrżnicami (cienkie ostrza z drobnymi zębami) czy też grzbietnicami (z cienkim brzeszczotem wzmocnionym na górze grubszym płaskownikiem).

Przyrżnice pozwalają na dokładne przycinanie elementów na niezbędną głębokość. Świetnie sprawdzają się także podczas docinania okleiny meblowej lub forniru do przygotowanej płaszczyzny mebla. Zęby znajdują się zarówno na prostej powierzchni, jak i okrągłej i mają małą średnicę, ok. 13 TPI.

Grzbietnice są zazwyczaj wzmocnione dodatkowym paskiem stali albo mosiądzu, przez co są to narzędzia do cięcia drewna, które łatwiej jest kontrolować. Jednocześnie utrudnia to cięcie tym narzędziem dużych i grubych kawałków drewna i płyt. Tego rodzaje pił są wyposażone w ułożone symetrycznie i gęsto zęby (TPI 12–13). Dzięki temu możesz ciąć drewno w obu kierunkach.

Wskaźnikiem, który ułatwi Ci wybór odpowiedniego narzędzia do cięcia drewna, jest TPI (z ang. teeth per inch), czyli wskaźnik, który określa liczbę zębów na odcinku jednego cala brzeszczotu. Płatnice, które wykorzystuje się do wykańczania powierzchni, mają wskaźnik ok. 10, a te do szybkich i mniej dokładnych prac – 6 lub 7. Na jakość i precyzję wykonania ma także wpływ rodzaj stali, z jakiej wykonano piłę, wielkość i odporność na stępienie powierzchni tnących, a także specjalne powłoki, pokrywające brzeszczot.

Inne popularne rodzaje pił do drewna:

• piła dwuuchwytowa – posiada długi brzeszczot zakończony z dwóch stron uchwytami, wykorzystuje się ją np. podczas cięcia drewna na opał, prac ogrodowych i ścinania drzew,
• piła ramowa – piła jest zamocowana na kabłąkowatej lub prostokątnej ramie. Daje szerokie możliwości zastosowania – to już nie tylko stolarstwo dla amatorów, ponieważ można dowolnie dopasowywać ostrza, w zależności od obrabianej powierzchni i wykorzystywać narzędzie do bardziej skomplikowanych realizacji.

W modelarstwie stosuje się najczęściej tak zwane piły włosowe (włośnice, laubzegi). Niektóre modele można dowolnie obracając wokół własnej osi, zmieniając tym samym kierunek cięcia. Zęby tną w jedynym kierunku, podczas ciągnięcia. Niektóre modele posłużą także do cięcia metalu lub tworzyw sztucznych.

• piła kątowa – pozwala na precyzyjne przycinanie pod kątem listew, krawędzi, dłuższych kawałków drewna. Często są wyposażone w nastawne prowadnice np. z wbudowanym imadłem albo ogranicznikami, które pozwalają w dokładny sposób wykończyć obrabiane elementy.

Wygładzanie drewna – strug i hebel

Pasją, którą możesz rozwijać samemu lub w gronie rodziny i przyjaciół, jest zdecydowanie stolarstwo. Dla amatorów podstawowe narzędzia stolarskie to strug i hebel – przyrządy, które przy odrobinie wprawy pozwolą z dokładnością specjalisty wykończyć domowe meble, blaty i drewniane elementy dekoracyjne.

Strug może być ręczny lub elektryczny, z wyrzutem wiórów w jedną lub obie strony. Strugi elektryczne mają regulowaną prędkość i głębokość strugania oraz wyposażone są często w hamulec silnika. Jeśli interesuje Cię obróbka drewna dla początkujących, wystarczy, że zakupisz strug ręczny. Dostępne są strugi drewniane, metalowe, gładziki do prac wykończeniowych, strugi do krawędzi oraz równiaki.

Przy pomocy struga lub hebla możesz także usunąć starą powłokę z drewna, np. farbę lub lakier, i wykonać niewielkie wgłębienia. Strug wyposażony jest w różnego rodzaju noże, których nazwy odpowiadają poszczególnym czynnościom, np. gładziki, drapaki, zdzieraki czy kątniki. Ustawienie noża w obudowie struga, a zwłaszcza stopień wysunięcia jego ostrza decyduje o grubości zdzieranej warstwy drewna.

Warto pamiętać, że strug i hebel to synonimy – strugi znane były już w starożytności, zaś nazwa hebel pojawiła się w języku stolarskim z języka niemieckiego i obecnie oba słowa funkcjonują równolegle.

Dłuto – czyli czym rzeźbić w drewnie?

Dłuta to podstawowe narzędzia stolarskie. Składa się z trzonu, na którym osadzony jest brzeszczot o różnych kształtach i rozmiarach. Przekroje brzeszczotów mogą mieć kształty prostokąta, trapezu, trójkąta, owalny lub łukowaty. Ostrze dłuta ma zwykle szerokość od 0,4 do 4 cm i dowolną długość. Dłuto można wykorzystywać do robienia wgłębień, otworów, precyzyjnych elementów, np. łącz ciesielskich. Aby uzyskać oczekiwaną formę w drewnie, trzonek dłuta uderza się przy pomocy młotka z większą lub mniejszą siłą pod odpowiednim kątem.

Niektóre dłuta wykonane są z kilku rodzajów miękkiej i twardej stali, dzięki czemu obrabianą powierzchnię łatwiej jest wykończyć. Jeśli już wiesz czym rzeźbić w drewnie, pamiętaj o regularnym ostrzeniu dłuta – obróbka drewna dla początkujących to także odpowiednia konserwacja i przygotowanie wykorzystywanego sprzętu. Dzięki temu posłuży Ci on znacznie dłużej.

Tarnik i pilnik

Tarnik i pilnik to narzędzia, które wykorzystuje się do końcowej obróbki drewna. Poziom gładkości zależy od wielkości nacięć poprzecznych pilnika lub rozmiaru kolców tarnika – im są większe, tym szybciej spiłujesz i usuniesz zbędne elementy, ale pozostaną one bardziej chropowate i będą wymagały dodatkowej końcowej obróbki.

Wybór narzędzi zależy także od rodzaju obrabianego materiału – w przypadku miękkiego drewna wystarczy użyć mniejszych ostrzy i łagodniej dociskać do wygładzanej powierzchni. Odpowiednio do realizowanych zadań powinniśmy dopasować zarówno wielkość, jak i kształt tych narzędzi.

Przy pomocy pilników możesz zdejmować stare powierzchnie, najczęściej do grubości ok. 1 mm. W sprzedaży dostępne są następujące rodzaje pilników:

• okrągłe,
• kwadratowe,
• trójkątne,
• płaskie,
• mieczowe,
• soczewkowe,
• igłowe (igiełkowe, iglaki) – używane do najbardziej precyzyjnych i drobnych prac.

Możesz korzystać z pilników jako samodzielnych narzędzi. Mogą także stanowić elementy mechanicznych obrabiarek. Liczba nacięć na pilniku odpowiada ich numeracji od 1 do 5 oraz popularnie stosowanym nazwom, takim jak:

• zdzierak,
• równiak,
• półgładzik,
• gładzik,
• podwójny gładzik,
• jedwabnik.

Liczba nacięć w pilnikach waha się od 3–4 do około 70 w jedwabnikach.

Tarniki częściej wykorzystuje się w przypadku miękkich materiałów – są delikatniejsze i będą wymagały od Ciebie użycia mniejszej siły. Tarniki mają duże nacięcia i większe przerwy pomiędzy zębami, niż pilniki. Z tego powodu wymagają częstszego czyszczenia i usuwania drewnianych odpadów, np. przy pomocy szorstkiej lub metalowej szczotki.

Papier ścierny – ostateczne wygładzanie drewna

Papier ścierny to najprostszy i najtańszy produkt, który służy do finalnego wykończenia przygotowywanej powierzchni. Dostępny jest w wielu kształtach, rozmiarach i formach. Arkusz papieru ściernego można używać trzymając go w dłoni, montując na specjalną packę lub kratkę albo zwykły kawałek drewna. Jeśli dysponujesz odpowiednią tarczą, montowaną do szlifierki, wystarczy, że kupisz okrągły arkusz papieru, przeznaczony do urządzeń mechanicznych.

Papieru ściernego możesz używać nie tylko do obróbki drewna, ale także plastiku, metalu i innych tworzyw sztucznych. Najczęściej jest w formie arkusza formatu A4 lub taśmy, na której z jednej strony znajduje się warstwa ścierająca, czyli tzw. nasyp o różnej grubości. Dawniej jako warstwę ścieralną wykorzystywano tłuczone szkło, obecnie jest to zazwyczaj korund albo karborund.

Wybierając grubość papieru ściernego (czyli granulację) zwróć uwagę na to, jakie powierzchnie będziesz obrabiać. Standardowo stosuje się następujący podział:

• ziarnistość od najniższej do ok. 400 — powierzchnie drewniane,
• ziarnistość od 400 do ok. 1200 — powierzchnie lakierowane,
• w przypadku metali i blach stosuje się bardzo szeroki zakres ziarnistości – od 80 do nawet 1500.

Przy dużych obciążeniach używa się niskich ziarnistości na poziomie 20–100. Niektóre rodzaje papierów są wodoodporne i można ich używać nawet pod wodą. Przed użyciem należy je odpowiednio nawilżyć.

Warto wspomnieć, że papier ścierny możesz kupić na podkładzie z płótna, gąbki albo włókniny. Elastyczność tych podkładów pozwala na doskonalsze wykończenie polerowanych powierzchni. Papiery z gąbką najczęściej używa się na mokro, siłą nacisku kontrolując ilość wykorzystywanej wody. Płótna i włókninę warto wykorzystywać na sucho.

Domowe majsterkowanie może dać Ci wiele radości i pozwoli na samodzielne upiększenie domu lub ogrodowej altanki. Jeżeli wyposażysz warsztat w kilka podstawowych narzędzi, sam wykonasz meble i dekorację, a jednocześnie zaoszczędzisz pieniądze. To szansa na odkrycie pasji, która da Ci wiele satysfakcji!

 

Data aktualizacji: 20/02/2024