Jak samodzielnie wykonać bonsai?
Bonsai jest znaną od dawna sztuką miniaturyzacji drzew i krzewów. Sztuka ta wywodzi się z Chin, jednakże tam zanikła, podczas gdy rozwinęła się i osiągnęła doskonałość w Japonii. Z japońskiego bon oznacza tacę, a sai – drzewo. Czyli donica wraz z miniaturową rośliną, powinny stanowić artystyczną całość. Jak wykonać takie drzewko samodzielnie?
Bonsai to sztuka i nauka cierpliwości
Drzewka bonsai nigdy nie są skończone, trzeba je wciąż kształtować i nad nimi pracować. Tworzenie bonsai od podstaw to długotrwały proces. Dawniej tworzyli je ogrodnicy przez kilka pokoleń, co zajmowało setki lat. Hodowcami tych roślin byli kiedyś wyłącznie arystokraci, duchowni, ale od XVII wieku zaczęli zajmować się nimi także inni ludzie. Celem tej sztuki jest takie ukształtowanie drzewa (krzewu), żeby niezależnie od wieku, zachowało ono miniaturowy rozmiar. Natomiast forma rośliny powinna odzwierciedlać kształt jak najbardziej zbliżony do wyglądu dorosłych egzemplarzy danego gatunku.
Od czego zacząć?
Po zasadzeniu nasion krzewu czy drzewa przeznaczonego na bonsai odczekujemy co najmniej kilka lat, aż jego pędy osiągną wysokość zbliżoną do 20 cm. Dopiero wówczas możemy zacząć podcinanie, a potem także formowanie. Początkowo dbamy głównie o nieprzekraczanie określonej wysokości, np. 20 cm. Przycinamy też wypuszczane stopniowo konary boczne do średnicy nie większej niż 25 cm. Dotyczy to drzewka małego, przeznaczonego do wnętrz (typ indoor). Są bowiem także większe typy bonsai do trzymania poza domem, np. w ogrodzie (typu outdoor).
Przeczytaj także: Przygotowanie ziemi w ogrodzie do nowego sezonu
Jakie rośliny nadają się do bonsai?
Do uprawy bonsai nadają się prawie wszystkie gatunki drzew i krzewów rosnących naturalnie na obszarach Polski, np. dąb, lipa, grab, buk, modrzew czy sosny. Najlepiej prezentują się w bonsai ich ozdobne odmiany.
Ciekawe egzotyczne drzewka bonsai powstają z gatunków pochodzących z Chin i Japonii jak np. klon palmowy czy miłorząb japoński. Chętnie stosowanymi u nas do wnętrz gatunkami są: pieprzowiec chiński, fikusy, pistacja, wiąz drobnolistny czy sageretia.
Kluczowym kryterium wyboru rośliny jest grubość pnia i gęstość korony. Gatunki roślin o dużych liściach (np. kasztanowiec), nawet w miniaturze będą musiały pozostać stosunkowo duże. Możemy je prowadzić jedynie w formie dużych bonsai, osiągających do 1 m wysokości. Najbardziej cenione są bonsai z drzew długowiecznych, takich jak nasze dęby, cisy, świerki, sosny czy jałowce. Najmniej ceni się gatunki krótko żyjące, np. topole.
Jak przyspieszyć proces tworzenia bonsai?
Aby nieco przyspieszyć mozolny proces hodowania drzewka począwszy od nasiona, możemy kupić w profesjonalnych szkółkach kilkuletnią roślinę. Innym sposobem jest samodzielne pozyskanie roślin – przyroda potrafi ukształtować niesamowite okazy, których odkrycie wymaga jedynie naszej spostrzegawczości. Znajdziemy je w miejscach, w których panują trudne warunki, np. w górach między skałami, na skraju lasów, gdzie młode przyrosty roślin są podgryzane przez sarny. Takie okazy są najoryginalniejsze, wymagają potem jedynie naszej kilkuletniej opieki i poprawek.
Najlepszą porą do pozyskiwania roślin na bonsai jest wczesna wiosna. Warto wówczas korzeń upatrzonego w naturze drzewka podciąć szpadlem wokół pnia.
Następnie, dobrze jest pozostawić drzewko na jeszcze jeden sezon w ziemi. W tym czasie roślina wykształci nowe korzenie przy samym pniu, a nam będzie ją łatwiej hodować.
Formowanie bonsai
Zwykle zaczynamy od wycinania gałęzi krzyżujących się, zbyt długich i wyraźnie wybiegających poza koronę. Jednocześnie przycinamy także korzeń główny, tzw. palowy, który odpowiada za stabilność rośliny. Korzenie włosowate – cienkie, nazbyt długie – również wymagają przycięcia. Następnie nadajemy pożądany kierunek gałęziom, poprzez stworzenie formy z drutów (odrutowanie). Druty mogą być miedziane albo aluminiowe, a ich grubość powinna być dostosowana do grubości gałęzi. Nie pozostawiamy ich jednak zbyt długo, żeby nie wrosły w drzewko.
Roślinę początkowo sadzimy w doniczce przejściowej, o rozmiarze większym niż planujemy docelowo. Po cyklu formujących zabiegów dajemy drzewku czas do następnego sezonu. W kolejnych latach kontynuujemy przycinanie, zmierzając do uzyskania zakładanego kształtu.
Zobacz też: Azalie, iglaki, hortensje – uprawa i pielęgnacja roślin kwasolubnych
Donice (bon)
Nieodłącznym elementem wykonania bonsai jest odpowiednio dobrana donica. Powinna ona być dopasowana do wymiarów drzewka, a wypracowane zasady mówią, że:
- szerokość donicy powinna odpowiadać w przybliżeniu szerokości korony,
- wysokość donicy powinna być taka jak grubość pnia u podstawy lub też
- wysokość donicy powinna być nie większa niż dwukrotność grubości pnia.
Istotne jest także zapewnienie niezbędnych, dużych otworów odpływowych w donicy. Od wewnątrz muszą one być osłonięte siatką, żeby nie wypadała przez nie ziemia. Kształty i dekoracje donic możemy dobierać według własnego gustu.
Pielęgnacja
Ważne, aby zimą nie przechłodzić drzewka bonsai, ale pamiętajmy także, że nie wolno ich ustawiać w pobliżu grzejników. Drzewko powinno mieć dość dużo światła słonecznego i niezbyt suche powietrze. Najlepiej podlewać je wodą odstaną a jeszcze lepiej – deszczówką czy wodą mineralną. Bonsai nie powinno mieć wciąż wilgotnej ziemi, pamiętajmy więc, aby robić przerwy w podlewaniu. Drzewko lubi także spryskiwanie liści.