Szałwia – uprawa i właściwości

Gatunki szałwii

Szałwia należy do najpopularniejszych ziół na świecie. Znanych jest wiele jej gatunków i odmian. Naturalne siedliska szałwii znajdziemy na większości kontynentów. Także na polskich łąkach występuje w stanie dzikim tzw. szałwia łąkowa.

Najpiękniejsze i najchętniej uprawiane w ogrodach gatunki szałwii to:

- szałwia srebrzysta – Salvia argentea,
- szałwia błyszcząca – Salvia splendens, pochodzi z Brazylii, jest bardzo ozdobna,
- szałwia lekarska – Salvia officinalis, najbardziej ceniona w lecznictwie,
- szałwia wytworna – Salvia elegans,
- szałwia szkarłatna – Salvia coccinea,
- szałwia omszona – Salvia nemorosa, rosnąca też dziko na łąkach centralnej Europy i południowo-zachodniej Azji.

Wymagania szałwii

Wszystkie gatunki szałwii najlepiej rosną na stanowiskach ciepłych, słonecznych, osłoniętych od wiatru. Lubią ciepło, choć nie są odporne na ostre promienie słońca. Gleba dla szałwii powinna być przepuszczalna, dość żyzna z domieszką piasku, o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Nie nadają się do uprawy szałwii gleby ubogie w wapń, ciężkie, jałowe czy podmokłe. Do nawożenia szałwii wystarczy podsypywać wiosną trochę kompostu lub biohomusu.

Rozmnażanie szałwii

Szałwię rozmnażamy poprzez wysiew nasion wprost do gruntu (już w kwietniu), umieszczając je co około 30 cm na głębokości od 1 do 1,5 cm. Można także uprawiać szałwię z rozsady kupionej w centrum ogrodniczym albo samemu wysiać nasiona w rozsadniku, najlepiej na przełomie marca i kwietnia. Sadzonki te powinniśmy naj; pierw trzymać w cieple (około 20 stopni Celsjusza), a w miarę ich wzrostu stopniowo obniżać temperaturę. Po około 8-10 tygodniach, już około 10-centymetrowe rozsady możemy przesadzać do gruntu. Do rozmnożenia wieloletnich odmian szałwii można także wykorzystać sadzonki zielone, pobrane ze starszych okazów w lecie, albo też dokonać podziału 2 czy 3-letnich roślin na wiosnę.

Pielęgnacja i zbiory szałwii

Zabiegi pielęgnacyjne przy szałwii to głównie zwalczanie chwastów, spulchnianie gleby, nawożenie pogłówne oraz nawadnianie.

Odmiany wieloletnie, do których należy także szałwia lekarska, wymagają po jesiennym zbiorze obredlenia lub okrycia międzyrzędzi. Najlepiej okryć je słomiastym obornikiem, gałązkami czy innym materiałem, który zabezpieczy przed mrozem bryły korzeniowe.

Wiosną – po zdjęciu ściółki (już w marcu) – roślinę silnie przycinamy do wysokości ok. 8-10 cm. Dzięki temu pozbawiamy ją przemarzniętych pędów i pobudzamy do rozkrzewiania.

Szałwię lekarską możemy zbierać nawet 2 do 3 razy w roku, zaczynając już przed kwitnieniem. Wówczas roślinę charakteryzuje największe stężenie olejków eterycznych. Najlepszą porą dnia do zbioru ziela, z uwagi na zawartość olejków, jest wczesny, ale suchy i słoneczny ranek. Ziele suszymy w całości i tak je przechowujemy, a rozdrabniamy dopiero przed użyciem.

Przeczytaj także: Wiosenne rozmnażanie roślin – byliny i krzewy kwitnące

Właściwości szałwii

Wszystkie odmiany szałwii są bardzo dekoracyjne i świetnie nadają się do ozdoby ogrodów, klombów, obrzeży tarasów czy balkonów. Szałwia ma długo utrzymujące się, piękne, różnokolorowe kwiaty (fioletowe, różowe, białe – zależnie od odmiany). Poza walorami estetycznymi szałwia ceniona jest także z racji innych właściwości.

Zdrowotne. Szczególnie szałwia lekarska posiada wyjątkowe właściwości lecznicze. Dzięki obecności olejku eterycznego i karnozolu szałwia ma działanie antyseptyczne, grzybobójcze oraz przeciwpotne. Niektóre składniki olejku eterycznego szałwii (jak cyneol, borneol i karnozol) wykazują silne działanie antybiotyczne. Zawarte w szałwii garbniki działają ściągająco i przeciwzapalnie.

Napar z szałwii stosujemy do płukania gardła i jamy ustnej. Herbata szałwiowa pomaga w trawieniu i ogranicza nadmierne pocenie się (odczuwalne efekty już po 2 – 3 godzinach od wypicia naparu, utrzymujące się do kilku dni). Szałwię stosuje się także w aromaterapii, przy masażach, inhalacjach, a także do leczniczych kąpieli przy chorobach skórnych.

Przyprawowe. W kuchni, szczególnie włoskiej, szałwia jest bardzo popularną przyprawą. Z uwagi na właściwości ułatwiające trawienie jest dobrym dodatkiem do tłustych mięs i ryb. Świeże liście szałwii świetnie wzbogacają smak i aromat wszelkich sałatek i surówek. Włosi chętnie jadają np. makaron z masłem i szałwią.

Ochronne dla roślin. Zapach szałwii odstrasza ślimaki, mszyce czy bielinka kapustnika. Szałwię warto więc zasadzić w pobliżu upraw kapusty. Pomaga ona także utrzymać zdrową uprawę fasoli, marchwi czy kopru włoskiego. Podlewanie roślin wyciągiem z szałwii (odpowiednio rozcieńczonym) odstrasza też inne szkodniki, np. rolnice.

Dowiedz się też: Jak uprawiać zioła prowansalskie na parapecie?

Uwaga. Nie powinniśmy stosować szałwii zbyt długo ani też w zbyt dużych ilościach. Olejek z szałwii zawiera bowiem w sobie także tujon, który może uszkadzać układ nerwowy i uzależniać (ale tylko wówczas, gdy będzie nadużywany).