Jak wybierać rury do instalacji wodnej?
Jednym z najważniejszych kryteriów wyboru rur do instalacji wodnych jest rodzaj materiału, z jakiego są one wykonane. Średnice rur są zwykle znormalizowane i określone w projekcie wykonawczym, ale materiały różnią się właściwościami, jakością oraz ceną – jakie i kiedy warto wybrać?
Spis treści:
Rodzaje materiałów
Od lat głównymi materiałami stosowanymi na rury instalacji wodnych są:
- stal, która jeszcze kilkanaście czy kilkadziesiąt lat temu stanowiła podstawowy materiał do instalacji, obecnie stosowana jest coraz rzadziej. Stal występuje w rurach jako czarna albo ocynkowana,
- miedź, bywa stosowana jako twarda, półtwarda lub miękka,
- tworzywa sztuczne, których są różne rodzaje i odmiany.
Rury stalowe
Zaletą rur stalowych jest duża wytrzymałość mechaniczna, brak konieczności gęstego mocowania przewodów, odporność na wysokie temperatury, względnie mała rozszerzalność cieplna. Jednak stal jest nieodporna na korozję, rury są ciężkie i szybko tracą ciepło, łatwo też zarastają licznymi bakteryjnymi osadami, glonami czy kamieniem. Łączenie rur stalowych następuje przez spawanie albo gwintowanie.
Spawanie oraz wyginanie czarnej stali na gorąco ułatwia montaż takich instalacji. Występuje co prawda potrzeba użycia palnika acetylenowo-tlenowego, ale używa się mniejszej ilości złączek. Jeśli chcemy użyć stalowych rur do wody użytkowej, powinna być użyta stal ocynkowana, jednak pamiętajmy, że ta dobrze wytrzymuje temperatury jedynie do 60ᵒ C. Ze względu na ograniczenia temperatury nie powinna być zatem stosowana w instalacjach grzewczych, ani podlegać spawaniu czy wyginaniu. Wymaga wielu złączek i jest uciążliwa w montażu. Dlatego w domach jednorodzinnych odstępuje się od stosowania najtańszej, ale zbyt ciężkiej stali.
Rury miedziane
Miedz jest lżejsza od stali, odporna na zmienną temperaturę, wysokie ciśnienie i promieniowanie UV. Stawia niewielki opór hydrauliczny, rury mogą mieć też małą średnicę, co daje oszczędność miejsca i materiału. W miedzi nie dochodzi do przenikania tlenu (jak przy niektórych tworzywach), co jest ważne w instalacjach c.o. Miedziane rury nie zarastają kamieniem ani mikroorganizmami (bakteriami, glonami) – miedź jest bakteriostatyczna. Cena miedzi o około 40% przewyższa cenę stali, ale montaż jest o około 30% tańszy, a trwałość instalacji z miedzi – czterokrotnie większa.
Miedź jednak również koroduje, szczególnie gdy woda jest miękka i zawiera sporo agresywnego CO₂, co spotykamy często na terenach górskich. Korozję miedzi może też przyspieszać wbudowanie w instalację baterii czy urządzeń ze stali ocynkowanej lub aluminium.
Rury z tzw. miedzi miękkiej dają się łatwo profilować, co zmniejsza liczbę łączeń i skraca czas wykonania instalacji. Miękką miedź można stosować na długich odcinkach instalacji, prowadzonych pod podłogą, do podłączania grzejników czy instalacji wodnych w posadzce. Są mało odporne na uszkodzenia mechaniczne. Nie powinny być łączone za pomocą złączek skręcanych.
Rury miedziane półtwarde są bardziej odporne na mechaniczne uszkodzenia, a ich niezbyt duże odcinki można giąć przy pomocy giętarek lub sprężyn wewnętrznych.
Rury miedziane twarde dostępne są w odcinkach o długości do 6 m i nie nadają się do gięcia. Zmiana kierunku rury wymaga tu zastosowania kształtek, które łączy się na zacisk lub poprzez lutowanie. Spośród rur miedzianych, są one najbardziej wytrzymałe mechanicznie, nadają się do kotłowni i innych odkrytych i bardziej narażonych na uszkodzenia miejscach.
Rury z tworzyw sztucznych
Tworzywa sztuczne mają wiele zalet przydatnych w instalacjach wodnych. Nie występuje w nich korozja ani kamień kotłowy. Nie przenoszą drgań, tłumią szumy, są obojętne chemicznie. Są także lekkie, łatwe do transportu, proste w łączeniach, nadają się nawet do samodzielnego montażu.
Największą ich wadą jest przenikanie tlenu przez ścianki, a jest ono tym większe, im wyższa temperatura w rurze. Nie tyle szkodzi to trwałości rur, co metalowym elementom instalacji (grzejniki, pompy). Rury plastikowe, jako mało twarde i lekkie, wymagają solidnego zamocowania do ścian, tak by nie ulegały odkształceniom. Mają także dużą odkształcalność wzdłużną, która wymagać może korekt na dłuższych odcinkach. Rury z tworzyw posiadają grube ścianki i wymagają sporych bruzd, gdy chcemy ukryć je pod tynkiem. Tworzywa (poza polibutylenem) są podatne na rozwój niekorzystnej flory bakteryjnej (bakterie rodzaju Legionella).
Rodzaje tworzyw na rury
Do wykonywania rur używane są tworzywa:
- PVC i CPVC, czyli polichlorek winylu oraz chlorowany polichlorek, są to najstarsze stosowane tworzywa, zakres temperatur PVC to 0°C do 50°C, może zatem służyć głównie do instalacji z zimną wodą, ale CPVC ma już zakres od 0°C do 100° C. Jednak przy temperaturze bliskiej 0°C tworzywa stają się kruche, a przy blisko 80 C – zaczynają mięknąć, zmniejsza się wytrzymałość mechaniczna. Łączenie instalacji z PVC to klejenie lub połączenia gwintowe, które jednak zmniejszają odporność instalacji na ciśnienie.
- PE polietylen (PE-LD miękki i PE-HD twardy) – typ miękki stosujemy do instalacji niskociśnieniowych, a twardy – do wysokociśnieniowych. Oba rodzaje PE mają dużą odporność chemiczną, mały ciężar właściwy i gładkie ściany. Jednak nadają się wyłącznie do instalacji wody zimnej, bo przy temperaturze powyżej 20° C tracą swoją wytrzymałość. Rury z polietylenu są elastyczne i ciągliwe, obejdziemy się bez konieczności stosowania wielu kolanek i łączników. Są odporne na niskie temperatury, do - 25° C, nadają się więc do zewnętrznych instalacji zimnej wody. Przy łączeniach rur z PE przeważa zgrzewanie lub łączenie zaciskowe.
- PE-X polietylen sieciowany, czyli tworzywo PE na tyle wzmocnione, że nadaje się do pracy w temperaturach od minus 10°C do plus 95° C, czyli do instalacji wody zimnej i ciepłej oraz grzewczej. Szczególnie polecany do wody pitnej, ponieważ jest odporny mikrobiologicznie, nietoksyczny i wolny od jonów metali ciężkich.
- PP, czyli polipropylen, znajduje szerokie zastosowanie dzięki odporności na duży zakres temperatur, od minus 40ᵒ do plus 95ᵒ C. Rury z PP nadają się na instalacje natynkowe, ale nie są odporne na promienie UV – powinny być osłonięte.
- PB polibutylen to najmłodsze z tworzyw na instalacje, posiada takie zalety jak elastyczność, odporność na uderzenia, odkształcenia, pękanie, ścieranie czy starzenie się. Daje się wyginać, jest odporny na temperatury od minus 25° C do około 90°, nadaje się do wszystkich rodzajów instalacji wodnych. Posiada także zdolność hamowania rozwoju bakterii. Jest materiałem najdroższym, ale bardzo wygodnym w montażu i trwałym w eksploatacji.
- Rury warstwowe, tworzone z łączenia tworzyw i przekładek np. z folii aluminiowej. Rozwiązanie takie pozwala stworzyć doskonałe właściwości rur. Warstwa wewnętrzna i zewnętrzna są z polietylenu twardego, sieciowanego PE-X lub PP, a w środku – przekładka np. z aluminium. Folia z metalu zapobiega przenikaniu tlenu do wnętrza rury, zmniejsza rozszerzalność cieplną, likwiduje pamięć kształtu, zwiększa odporność na wysokie temperatury. Rury warstwowe możemy niemal dowolnie formować. Nadają się do instalacji grzewczych i do wielu innych.
Data aktualizacji 4/06/2024
