Jak działa klucz dynamometryczny?

Spis treści:

• Jak działa klucz dynamometryczny?
• Do czego służy klucz dynamometryczny?
• Klucz dynamometryczny – zastosowanie

Jak działa klucz dynamometryczny?

Narzędzie swoje funkcje zawdzięcza budowie i prawom fizyki. W jego wnętrzu znajduje się sprężyna, która pozwala dostosować klucz do zalecanego napięcia, czyli dokręcić śrubkę tak, by ani się nie poluzowała, ani nie drgała, ani też nie została uszkodzona (na przykład pęknięta z uwagi na zbyt duży nacisk). Równie ważnym elementem klucza dynamometrycznego jest zapadka.

Skąd masz wiedzieć, jak długo powinieneś kręcić kluczem? Idealne naprężenie sprężyny – określona siła – nazywane jest momentem dokręcenia. To najważniejszy parametr podczas pracy z kluczem dynamometrycznym. Co oznacza? To moment siły, z jaką dana śruba może zostać dokręcona bez ryzyka uszkodzenia. Bazuje on na prawach fizyki dotyczących własności ciał sprężystych – a w szczególności na prawie Hooka, które mówi, że na skutek działania pewnej siły ciała odkształcają się w przewidywalny, wprost proporcjonalny sposób.

Co zyskujesz, kontrolując moment dokręcania do każdej śruby z osobna? Dzięki niemu elementy nie rozciągną się, a ich późniejsze odkręcenie nie sprawi Ci problemów. Możesz także wielokrotne odkręcać i przykręcać te same śruby, bez ryzyka wypaczenia.

Moment dokręcenia jest zależny m.in. od wielkości śruby czy materiału, z jakiego jest ona wykonana. Gdzie szukać informacji o tym, z jaką maksymalną siłą należy dokręcić wkręt? Potrzebnych wskazówek udzieli Ci producent. Znajdziesz je na przykład w specjalnych tabelach. Moment dokręcenia wyrażony jest w niutonometrach (Nm).

Do czego służy klucz dynamometryczny?

Klucz dynamometryczny, najkrócej rzecz ujmując, ma Ci pomóc dokręcić śruby i nakrętki z określoną siłą (lub inaczej mówiąc – do wyznaczonego momentu). Dostępne narzędzia są zróżnicowane pod względem mechanizmu działania czy też z uwagi na ich zastosowanie. Różni je także zakres momentu dokręcenia, do którego wykorzystasz klucz dynamometryczny. Jak działa to urządzenie? W sklepach jest naprawdę dużo propozycji. W zależności od specyfikacji klucze działają w odmienny sposób. Z jakimi rodzajami kluczy dynamometrycznych możesz się spotkać?

Poniżej przedstawiliśmy klucze dynamometryczne, podzielone ze względu na mechanizm działania.

• Mechaniczny – zwany inaczej klikowym. Zalicza się go do grona najbardziej podstawowych narzędzi tego typu. Jak działa? Gdy przekroczysz moment obrotowy, zapadka zablokuje sprężynę, a Ty usłyszysz charakterystyczne kliknięcie.
• Wychylny – wskaźnik narzędzia wychyla się, gdy dokręcana śruba zaczyna stawiać opór. Wynik musisz porównać ze skalą, by sprawdzić, z jaką siłą ją dokręcasz. Czy to precyzyjny klucz dynamometryczny? Zasada działania sprzętu sprawia, że wynik może być obarczony pewnym ryzykiem błędu.
• Wskazówkowy – to bardzo klasyczny i prosty sprzęt. Klucz posiada tarczę, której wskazówka wychyla się w momencie, gdy śruba stawia opór. Siłę, z jaką dokręcasz wkręt, odczytasz ze skali. Przerwij pracę, jeśli zobaczysz, że wskazówka dociera do wymaganego momentu obrotowego.
• Wyzwalany – charakterystyczny sposób działania klucza sprawia, że po osiągnięciu pożądanego momentu, usłyszysz charakterystyczny odgłos.
• Łamany – urządzenie to wyposażone jest w specjalny zawias. Złamie się on o ok. 20°, gdy osiągniesz ustalony moment. To sygnał, że powinieneś zakończyć dokręcanie śruby. Bez obaw – nie jest to urządzenie jednorazowe. Po wyciągnięciu klucza mechanizm wraca do standardowej pozycji.
• Sprzęgłowy – blokada w takim rodzaju urządzenia włącza się po przekroczeniu ustalonej wartości i sprawia wrażenie, jakby klucz „prześlizgiwał się” po śrubie.
• Elektroniczny – precyzyjność i wysoki komfort pracy (pamięć ustawień, współpraca z komputerem) to cechy, którymi odznacza się elektroniczny klucz dynamometryczny. Jak działa to urządzenie? Pomiar momentu wykonasz tensometrem. O przekroczeniu ustalonej wartości poinformuje Cię sygnał dźwiękowy.

Różnorodność kluczy dynamometrycznych sprawia, że są one wykorzystywane w odmiennych dziecinach przemysłu. Stąd też sprzęt klasyfikuje się również z uwagi na jego zastosowanie. Do czego służy klucz dynamometryczny? Możesz użyć go do wielu czynności. Poniżej wypisaliśmy najpopularniejsze zastosowanie klucza dynamometrycznego.

• Rower – śruby w dwóch kółkach są delikatne, dlatego nie wymagają użycia dużej siły, bo łatwo je uszkodzić. Do ich dokręcenia sprawdzi się klucz łamany, pozwalający na pracę w zakresie do 20 Nm.
• Koła – odpowiednie dokręcenie kół w samochodzie jest bardzo ważne. Do tej czynności użyj klucza, którego zakres momentu obrotowego waha się od 40 do 200 Nm. Sprawdzi się zwłaszcza klucz elektroniczny lub wskaźnikowy.
• Silnik – jeśli przyjdzie Ci przykręcać śruby silnika, wybierz klucz, którego zakres pracy sięga do 30 Nm. Do silnika dobrze sprawdzi się klucz sprzęgłowy.
• Świece i niewielkie elementy – drobne części wymagają doskonałego wyczucia, tak by ich nie zniszczyć. Dokręcając je, sięgnij po mechaniczny klucz dynamometryczny, o momencie sięgającym maksymalnie 20 Nm.
• Motocykl – odpowiedni rodzaj klucza dobierz do części, którą będziesz przykręcał. Do kół użyj klucza w zakresie 40-200 Nm, dokręcając śruby w silniku 30 Nm, a przy drobnych elementach sprawdzi się ten do 20 Nm.

Klucz dynamometryczny jest urządzeniem, o które trzeba dbać. By mieć pewność, że wskazywane wartości są prawidłowe, co jakiś czas (przynajmniej raz w roku) warto skalibrować narzędzie, np. w serwisie. Rozkalibrowanie sprzętu jest możliwe nie tylko za sprawą częstego użytkowania, ale także przez odkręcanie nim śrub – nie do tego służy klucz dynamometryczny. Zasada działania urządzenia pozwala wyłącznie na wkręcenie materiału. Jak obchodzić się z kluczem dynamometrycznym, by posłużył jak najdłużej?

Za każdym razem, gdy sięgasz po urządzenie, sprawdź, czy jest ono w pełni sprawne. Nigdy nie używaj uszkodzonego sprzętu, a gdy bierzesz go do ręki, trzymaj uchwyt na środku. Śruby wkręcaj zgodnie ze wskazanym kierunkiem obrotu. Za każdym razem, po usłyszeniu odgłosu świadczącego o osiągnięciu momentu dokręcenia, odciąż klucz. A gdy przestaniesz używać narzędzia, ustaw na nim najniższą wartość.

Klucz dynamometryczny – zastosowanie

Do czego służy klucz dynamometryczny? Kiedy warto go zastosować? Za sprawą tego narzędzia dobierzesz parametry pracy do konkretnego elementu. W efekcie czynność będzie wykonana precyzyjnie. Zakres zastosowania klucza dynamometrycznego jest dosyć szeroki. Przyda Ci się do wielu czynności, jednak najczęściej wykorzystuje się go w motoryzacji – to podstawowy element wyposażenia warsztatu. Urządzenie sprawdzi się także na halach produkcyjnych, na budowie i w różnorodnych serwisach.

Kluczem dynamometrycznym dokręcisz śruby w kołach (podczas wymiany opon), głowicę silnika, a także delikatne śruby, w przypadku których łatwo o zniszczenie poprzez zastosowanie zbyt dużego momentu dokręcenia. Narzędzie to sprawdzi się również, gdy przyjdzie Ci dokręcić świece, drobne elementy, bagażniki na rower, boksy dachowe i śruby wykonane z tworzywa sztucznego (w tej sytuacji ważne jest jednak, by używać niskiego momentu dokręcania).

Jak używać klucza dynamometrycznego? Na początku pracy sprawdź właściwy moment dokręcający. Potrzebnych informacji szukaj w tabeli producenta, a następnie ustaw je na narzędziu. Jak to zrobić? Najczęściej nie jest to trudne zadanie. Polega po prostu na przekręceniu rękojeści we właściwe położenie oraz zablokowaniu jej tak, by nie mogła się zmienić podczas wykonywania czynności. Ustawienie wartości jest możliwe dzięki zintegrowanej sprężynie, która napina się we właściwy sposób, a następnie powoli rozluźnia w miarę dokręcania.

Ważną częścią narzędzia jest specjalna zapadka, w którą wyposażony jest praktycznie każdy klucz dynamometryczny. Do czego służy ten element? Zapadka przeskakuje w sytuacji, gdy śruba zaczyna stawiać opór i zostanie osiągnięta odpowiednia siła dokręcenia. To właśnie ta funkcja zapewnia tak idealną precyzję podczas korzystania z klucza. Co się stanie, jeśli zignorujesz sygnał zapadki (charakterystyczne kliknięcie)? Narzędzie będzie dokręcać dalej tak długo, aż nie zerwie śruby.

Twój sprzęt nie ma zapadki? Tak też może się zdarzyć. Starsze klucze dynamometryczne nie posiadają tego elementu. W takim urządzeniu funkcję klikającej zapadki realizuje strzałka ze skalą. Podczas dociągania śruby strzałka przesuwa się, informując w ten sposób o aktualnej wartości momentu dokręcającego.

Co zrobić w sytuacji, kiedy pracujesz w hałasie lub po prostu nie jesteś pewien, czy usłyszałeś to charakterystyczne kliknięcie? Zwolnij napięcie i ponownie dokręć śrubę. Jeśli jest ona dobrze dociągnięta, jeszcze raz usłyszysz kliknięcie.

Czy warto zainwestować w klucz dynamometryczny? Mimo że jest to specjalistyczne narzędzie i niekoniecznie przyda się podczas przykręcania każdej śruby, istnieją takie materiały, przy których urządzenie to, staje się niezbędne. Warto więc mieć go w swojej skrzynce narzędziowej, by na przykład odpowiednio dokręcić koło samochodowe, elementy w rowerze lub motorze.

Data aktualizacji: 17.07.2024