Gniazdka elektryczne i łączniki – jak je wybrać i rozmieścić

Gniazda i łączniki – funkcje

Gniazda wtykowe oraz łączniki to elementy instalacji elektrycznej, z których korzystamy na co dzień. Potocznie zwane "kontaktami", umożliwiają podłączanie do źródła zasilania rozmaitych sprzętów elektrycznych. Łączniki natomiast pozwalają sterować oświetleniem – włączać i wyłączać poszczególne punkty oświetleniowe. Oba rodzaje produktów dają możliwość funkcjonalnego urządzenia mieszkania, tak by umożliwiało ono korzystanie z urządzeń niezbędnych na co dzień. Umiejętne rozplanowanie ulokowania gniazd oraz łączników, a także ich odpowiedni dobór będą miały znaczenie nie tylko dla naszego komfortu, ale również bezpieczeństwa – szczególnie w pomieszczeniach takich jak kuchnia i łazienka lub w miejscach narażonych na działanie czynników zewnętrznych.

Rodzaje gniazd elektrycznych

Wśród gniazd elektrycznych należy wyróżnić przede wszystkim produkty:

Wtynkowe i natynkowe – montowane w ścianie w puszkach elektrycznych i na ścianie. Mają takie same zastosowanie, jednak gniazdka natynkowe nie wymagają kucia, a przewody do nich możemy ukryć np. w listwach. Zwykle znajdują zastosowanie w pomieszczeniach przemysłowych czy biurowych, ale wykorzystywane są również w warunkach domowych.

Siłowe – w mieszkaniach stosowane są do podłączania urządzeń o znacznym poborze energii, np. kuchenka elektryczna, płyta elektryczna czy piecyk elektryczny. Wyróżnia je inna budowa niż tradycyjne gniazdo wtykowe.

Hermetyczne (bryzgoszczelne) – modele tego typu posiadają dodatkowe osłony, które zabezpieczają je przed wodą, wilgocią oraz zanieczyszczeniami. Zwykle osłona ta ma postać ruchomej klapki, którą wystarczy unieść, by móc podłączyć do gniazda wtyczkę. Zwykle do wyboru mamy modele z klapkami dymnymi lub w kolorze obudowy gniazda. Wyróżnia je także wysoki stopień ochrony – minimalna jego wartość to IP44.

Podwójne i pojedyncze – gniazda elektryczne występują głównie w wersji pojedynczej i podwójnej, choć zdarzają się także modele potrójne. Umożliwią one podłączenie odpowiednio 1, 2 lub 3 wtyczek, które zasilą różne sprzęty.

Gniazdka z bolcem i bez bolca – te ostatnie wciąż jeszcze dostępne są w sprzedaży, jednak znacznie większy wybór dotyczy gniazd z bolcem. Bolec służy do uziemienia gniazdka, czyli podłączenia przewodu ochronnego. Zapewnia więc ochronę przeciwporażeniową – użycie gniazd z bolcem jest wymagane we wszystkich nowych i modernizowanych budynkach, gdzie istnieje ryzyko pojawienia się wilgoci.

Rodzaje łączników

 

Pojedyncze i podwójne – łącznikiem pojedynczym zapalimy jedną lampę, natomiast podwójnym (zwanym również świecznikowym) możemy zdecydować, czy włączamy jedną czy obie żarówki.

Schodowe – łącznik schodowy umożliwia zapalanie wybranych punktów oświetlenia w dwóch miejscach.

Krzyżowe – łącznik krzyżowy umożliwia zapalanie i wyłączanie wybranych punktów osiedleniowych z więcej niż dwóch miejsc.

Podświetlane – wyposażone w małą lampkę, która umożliwia szybkie zlokalizowanie łącznika w ciemności.

Warto wspomnieć, że wśród gniazd i łączników znajdziemy także modele nietypowe, np. gniazda przenośne czy włączniki przelotowe – mogą nam się przydać podczas tworzenia własnego przedłużacza czy reparacji drobnych eleketrosprzętów, jednak nie stanowią one podstawowego osprzętu w domowej instalacji elektrycznej.

Rozmieszczenie i wybór kontaktów i łączników

Dobór i rozmieszczenie gniazd i łączników elektrycznych ma w dużej mierze charakter indywidualny – zależy m.in. od rodzaju i liczby sprzętów, które znajdą się w naszym domu. Niezależnie od tego, w pomieszczeniach o podobnej specyfice stosujemy gniazda wtyczkowe tego samego typu, natomiast ich rozmieszczenie zależeć będzie od charakteru danego wnętrza. Warto wspomnieć, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest stosowanie gniazd podwójnych, a także łączników z podświetleniem, które z łatwością zlokalizujemy w ciemności.

a) W kuchni

Kuchnia to pomieszczenie szczególne. Panują w niej inne niż w pozostałych wnętrzach warunki: przede wszystkim podwyższona wilgotność oraz temperatura. Tutaj także korzystamy z wody, która stanowi dla instalacji elektrycznej największe zagrożenie.

W przypadku kuchni przyjmuje się, że minimalna liczba gniazd wtykowych to 5. Liczba ta może być także mniejsza, jeśli dysponujemy niewielkim aneksem kuchennym. Co najmniej 2 z gniazd należy umieścić nad blatem mebli kuchennych (ok. 10 cm ponad nim, jednak nie w bezpośredniej bliskości zlewozmywaka), pozostałe ok. 85 cm ponad podłogą – będą one przeznaczone do podłączenia np. lodówki czy zmywarki. Niezbędne jest tutaj również gniazdko siłowe, do którego podłączymy płytę elektryczną i kuchenkę lub innego typu urządzenia. Poza tym wystarczą tradycyjne gniazda – najlepiej najpraktyczniejsze, podwójne, z bolcem.

Liczba łączników będzie zależała od rozmieszenia punktów oświetleniowych i połączenia ich w obwody. Główny łącznik światła umieszczamy po tej samej stronie, po której znajduje się klamka w drzwiach, tuż przy wejściu do pomieszczenia – najlepiej na wysokości ok 100 cm ponad poziomem podłogi. Dzięki temu nie musimy podnosić ręki, by zapalić światło. Dodatkowo tak osadzony łącznik pozwala na łatwe korzystanie z niego przez dzieci. Jeżeli posiadamy również oświetlenie podszafkowe, odpowiedni łącznik najlepiej zamontować w pobliżu blatu.

b) W łazience

W łazience również panują warunki wyjątkowe. Tutaj konieczne jest zastosowanie gniazdek i łączników hermetycznych. O ile łącznik głównego oświetlenia możemy ulokować również przed wejściem do łazienki, nie unikniemy konieczności zainstalowania w nim kontaktów. Te, poza tym, że muszą posiadać uziemienie i najlepiej również klapkę ochronną, muszą być także rozmieszczone wg obowiązujących przepisów. I tak, gniazda elektryczne – co najmniej 2 – możemy zamontować jedynie w strefie 3 łazienki. Oznacza to, że mogą znajdować się nie bliżej niż 60 cm od krawędzi brodzika lub wanny. Dobierając liczbę gniazd do łazienki, pamiętajmy również, że jedno z nich będzie przeznaczone do zasilania pralki.

 c) W salonie i sypialni

Przyjmuje się, że na jedno podwójne gniazdo wtykowe powinno przypadać na każde 4-6 m kwadratowych powierzchni pokoju – liczba ta nie powinna być jednak mniejsza niż 2 gniazda. W salonach, które zwykle mają powierzchnię znacznie większą, zamontujmy więc co najmniej 4-5 gniazd – ulokowanych ok. 30 cm ponad podłogą – najlepiej w każdym z narożników pomieszczenia. Również w pozostałych pokojach, takich jak np. sypialnia czy pokój dziecięcy, rozmieszczamy liczbę gniazd odpowiednio do powierzchni pomieszczeń. We wnętrzach, gdzie planujemy stworzyć miejsce do pracy lub nauki, uwzględniamy też montaż gniazd w pobliżu biurka, które zamontujemy na wysokości jego blatu – ułatwi to podłączanie do zasilania laptopa, drukarki, ładowarki do telefonu itd.

Łącznik oświetlenia umieszczamy na podobnej wysokości jak w pozostałych pomieszczeniach: ok. 100 cm nad podłogą. Podobnie w każdym innym pokoju: np. sypialni czy pokoju dziecięcym. W pokojach sypialnianych warto zastosować włączniki schodowe umieszczone przy wejściu do pomieszczeniach oraz przy łóżku. Dzięki takie rozwiązaniu będziemy mogli zapalić światło, wchodząc do ciemnego pokoju, a zgasić je bezpośrednio z łóżka. W pomieszczeniach, gdzie oświetlenie sufitowe stanowią żyrandole, możemy wykorzystać łącznik świecznikowy, który – w zależności od naszych potrzeb – umożliwi zapalanie tylko wybranych lub wszystkich żarówek jednocześnie.

d) W przedpokoju oraz korytarzu

Przedpokój, hol lub korytarz wymagają co najmniej jednego gniazda z uziemieniem, umieszczonego na ścianie na wysokości od 30 cm.

Jeżeli chodzi o łączniki – w niewielkich pomieszczeniach wystarczy 1. W przypadku, gdy nasz przedpokój czy hol jest wąski i długi, warto rozważyć montaż łączników schodowych – jednego umieszczonego przy drzwiach wejściowych do domu, a drugiego w miejscu, z którego dostajemy się do dalszej części domostwa.

e) W garażu i piwnicy

Tutaj wymagane są gniazda hermetyczne z bolcem. Zarówno w piwnicy, jak i garażu przyda się co najmniej jedno gniazdo podwójne. Podobnie, gdy chodzi o łączniki – jeden wystarczy, by uruchamiać główny punkt oświetleniowy. Jeżeli jednak dysponujemy garażem, z którego możemy bezpośrednio dostać się do części mieszkalnej, warto zdecydować się na łączniki schodowe, które umożliwią nam zapalanie i gaszenie światła zarówno z miejsca przy bramie, jak i przy drzwiach prowadzących do głębi mieszkania.

f) Na tarasie lub balkonie

Taras lub balkon to miejsca wypoczynku, na których spędzamy wiele czasu – szczególnie w sezonie wiosenno-letnim. Aby gwarantowały nam komfort przebywania na nich po zmroku, pracy z laptopem czy możliwość podłączenia lampy owadobójczej, powinniśmy wyposażyć je w dostęp do energii elektrycznej. Wystarczy tutaj jedno podwójne, koniecznie bryzgoszczelne gniazdo, które umieścimy na zewnętrznej stronie ściany – najlepszym rozwiązaniem będzie model natynkowy. Jeżeli taras, balkon lub weranda są dodatkowo wyposażone w oświetlenie – lampę wiszącą lub kinkiety – umieszczamy tu również jeden hermetyczny łącznik, także natynkowy.

Pamiętajmy, że wskazane powyżej liczby kontaktów oraz włączników mają charakter poglądowy – optymalna ich liczba zależy od faktycznego metrażu naszego domostwa oraz sprzętów, w które je wyposażymy. Nie ulega również wątpliwości, że w wyborze odpowiedniej liczby gniazd i łączników pomoże nam dokładne rozplanowanie rozmieszczenia poszczególnych urządzeń.

Porada eksperta: Do liczby gniazd wtykowych, która okaże się niezbędna dla podłączenia posiadanych przez nas odbiorników energii elektrycznej, należy zawsze dodać 1 lub 2 na zapas. Mamy wtedy pewność, że gniazdek nie zabraknie.