Struganie ręczne – omówienie techniki i praktyczne wskazówki
Struganie to technika stosowana przy wstępnej obróbce drewna, polegającą na wyrównywaniu powierzchni półwyrobów. Teoretycznie struganie, zwane inaczej heblowaniem, jest czynnością bardzo prostą, jednak w praktyce może być kłopotliwe, szczególnie gdy nie mamy w nim wprawy.
We współczesnym stolarstwie do wyrównywania drewna używa się elektronarzędzi, takich jak frezarki, obrabiarki i strugi elektryczne. Jednak rzemieślnicy i hobbyści nie zrezygnowali z przyjemności korzystania ze strugów ręcznych, zwanych również heblami. Obsługa struga wymaga jednak wyczucia i odpowiedniego kąta nachylenia narzędzia. Poznajmy podstawowe zasady obsługi strugów.
Ustawienie noża
Ostrze, czyli tzw. żelazko, jest mocowane w korpusie struga za pomocą klina. Korekty ustawienia noża można dokonać poprzez pobijanie w tylną część kadłuba narzędzia (odbój). Jeśli nóż się przy tym ślizga, stukamy lekko w jego tępy koniec i zaciskamy ponownie klin. Nóż nie powinien się wysunąć poza płaszczyznę stopy struga. Ostrze powinno być ustawione równolegle do płaszczyzny płozy, tak by w przybliżeniu podczas strugania wiór nie miał więcej niż 1 mm grubości.
Ustawienie odchylaka
Ustawienie odchylaka ma szczególnie znaczenie przy zastosowaniu hebla gładzika. Jeśli odchylak będzie ustawiony od krawędzi cięcia zbyt daleko, wióry mogą się łamać, przez co powstaną w struganej powierzchni wyrwy. Natomiast jeśli odchylak będzie zbyt blisko krawędzi cięcia, stanie się hamulcem – powierzchnia nie będzie gładka. Warto więc trzymać się zasady, by odstęp między krawędzią cięcia a odchylakiem wynosił 0,5 mm. Odstęp możemy zmniejszyć przy pracach wymagających precyzji i zwiększyć przy obróbce twardego drewna.
Technika strugania
Bardzo ważne jest stabilne zamocowanie obrabianego elementu. Nie może być on podatny na odchylenia – powinien leżeć na stole całą swoją powierzchnią. Prawą ręką obejmujemy tylną część struga, kciuk znajduje się z lewej strony, pozostałe palce zaciskają się na prawej stronie kadłuba obok klina. Lewą ręką, która będzie dokładnie prowadziła narzędzie, ujmujemy strug przy nasadzie uchwytu. Heblowanie powinno być równomierne i uwzględniać przestrzeganie poniższych zasad.
1. Nigdy nie strugamy drewna mokrego i zanieczyszczonego piaskiem lub olejem. Stare powłoki malarskie powinnyśmy wpierw usunąć, aby nie uszkodzić hebla.
2. Ruch posuwisty powinien odbywać się z przenoszeniem nacisku na przód, gdy zaczynamy strugać, i na tył, kiedy kończymy suw. Strug pchamy od siebie.
3. Ruch powinien odbywać się zgodnie z przebiegiem włókien – nie prowadzimy narzędzia pod słoje. Długie elementy strugamy zawsze w kierunku wzdłużnym do włókien drewna. Jeśli ich przebieg jest pochyły (widać to na bokach deski) strugamy w kierunku wznoszących się włókien.
4. Kąt heblowania zależy od twardości wyrównywanego materiału i sposobu obróbki – jest to zwykle 25° – 35°.
5. Listwy i boczne powierzchnie najwygodniej struga się heblem spustem. Jeśli używamy innego narzędzia, sprawdźmy równość uzyskiwanej powierzchni za pomocą przymiaru. Natomiast prowadząc strug skośnie do powierzchni, uzyskamy fazowanie krawędzi desek i listew.
6. Czołowe powierzchnie drewna poleca się gładzić ostrym strugiem gładzikiem lub zgładzikiem. Ruch powinien prowadzić od zewnętrznych krawędzi powierzchni do środka. W przeciwnym razie mogą powstawać odpryski.
Należy pamiętać, że strugania można nauczyć się jedynie w praktyce – do tego niezbędne są ćwiczenia i konsultacje z fachowcami.
Data publikacji: 11.01.2017