Naturalna diagnoza gleby – czyli rośliny wskaźnikowe

Rośliny wskaźnikowe – czyli jakie?

Niektóre rośliny mają niewielki zakres tolerancji w odniesieniu do czynników środowiska, w jakim żyją. Wykorzystywane są one jako naturalne wskaźniki ukazujące rodzaj panujących w danym miejscu warunków. Określają one m.in. rodzaj gleby, jej odczyn, nasłonecznienie, wilgotność, stan zanieczyszczeń, stężenie soli mineralnych i wielu innych czynników.

Jeśli dany rodzaj roślin występuje na określonym terenie masowo i osiąga tam swój prawidłowy rozwój, potwierdza to występowanie określonych cech środowiska. O jakie cechy będzie nam chodziło, zależy od oczekiwań odnośnie do planowanych upraw.

Warto przyjrzeć się rosnącym tam chwastom, bo to one stanowić mogą istotną wskazówkę dotyczącą danej gleby. Niektóre z tych roślin pojawiają się bowiem jedynie na określonym rodzaju  podłoża. Wyróżniamy również chwasty rosnące wszędzie (tzw. kosmopolityczne), należą do nich np. mlecz polny, mniszek pospolity, rdest ptasi czy taśnik pospolity. Pojawienie się tych roślin nie przesądza o składzie gleby.

Gleba kwaśna a zasadowa

Istotne dla przyszłych upraw bywa rozróżnienie odczynu gleby. Można użyć do tego kwasomierza i zbadać nim próbki z różnych miejsc ogrodu. Gleba kwaśna ma odczyn od 4 do 6,5 pH, a zasadowa – od 6,5 do 8 pH. Ale wskażą nam to także rośliny.

Gleby kwaśne porastają:

- czerwiec roczny (Scleranthus annuus),
- koniczyna polna (Trifolium repens),
- fiołek trójbarwny (Viola tricolor),
- iglica pospolita (Erodium cicutarium),
- rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus),
- rumian polny (Anthemis arvensis),
- sporek wiosenny (Spergula morisonii),
- szczaw polny (Rumex acetosella).

Natomiast na glebach zasadowych rosną:

- fiołek polny (Viola arvensis),
- mak polny (Papaver rhoeas),
- gorczyca polna (Sinapis arvensis),
- szałwia łąkowa (Salvia pratensis),
- pięciornik rozłogowy (Potentilla reptans),
- lucerna siewna (Medicago sativa),
- bodziszek łąkowy (Geranium pratense),
- dymnica pospolita (Fumaria officinalis),
- jasnota biała (Lamium album),
- pokrzywa żegawka (Urtica urens),
- poziewnik polny (Galeopsis ladanum),
- ostróżeczka polna (Consolida regalis),
- tobołki polne (Thlaspi arvense),
- owies głuchy (Avena fatua).

Typy gleb

Najczęściej wyodrębnianymi rodzajami gleb są:

- gliniaste – zasobne w składniki pokarmowe, są jednak ciężkie i nieprzepuszczalne. W stanie wilgotnym są lepkie, pozwalające się formować,
- ilaste – są  żyzne i dość dobrze utrzymują wodę, ale łatwo się zbrylają, w dotyku nieco przypominają mydło,
- torfowe – są zasobne w składniki organiczne, dobrze utrzymują wodę, mają ciemną barwę i są wilgotne,
- wapienne – mają jasną barwę, są płytkie i kamieniste, dobrze przepuszczalne i umiarkowanie żyzne,
- piaszczyste – są ziarniste, ich cząstki nie zlepiają się, nie brudzą rąk, są lekkie, suche, przepuszczalne.

Na glebach ciężkich, gliniastych znajdziemy takie rośliny wskaźnikowe jak:

- komosa biała (Chenopodium album),
- kurzyślad polny (Anagallis arvensis),
- mlecz kolczasty (Sonchus asper),
- rumian pospolity (Anthemis arvensis),
- szczaw kędzierzawy (Rumex crispus),
- bylica pospolita (Artemisia vulgaris),
- podbiał pospolity (Tussilago farfara).

Na glebach ilastych spotkamy:

- jaskier rozłogowy (Ranunculus repens).
- glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus),
- ostróżeczka polna (Delphinium consolida),
- pięciornik gęsi (Potentilla anserina).

Gleby torfowe porastają takie rośliny jak:

- rumian polny (Anthemis arvensis),
- fiołek polny (Viola tricolor),
- pięciornik srebrny (Potentilla argentea),
- szczaw polny (Rumex acetosella),
- czerwiec roczny (Scleranthus annuus).
Gleby wapienne wskażą nam:
- blekot pospolity (Aethusa cynapium),
- ciec roczny (Stachys annua),
- groszek bulwiasty (Lathyrus tuberosus),
- lepnica rozdęta (Silene inflata),
- przetacznik lśniący (Veronica polita),
- rolnica pospolita (Sherardia arvensis),
- cykoria podróżnik (Cichorium intybus),
- czyściec prosty (Stachys rectus),
- miłek wiosenny (Adonis vernalis),
- podbiał pospolity (Tussilago farfara).

Na ziemiach piaszczystych goszczą zwykle takie chwasty, jak:

- babka wąskolistna (Plantago lanceolata),
- koniczyna polna (Trifolium arvense),
- chłodek drobny (Arnoseris minima),
- chroszcz nagołodygowy (Teesolalea nudicaulis),
- turzyca piaskowa (Carex arenaria),
- prosienicznik gładki (Hyophoeris glabra),
- przymiotno kanadyjskie (Erigeron canadensis).

Porastająca roślinność wskaże na również i inne cechy panujące w danym środowisku. Przykładowo:

Na glebach zlokalizowanych na terenach wilgotnych i podmokłych spotkamy:

- rdest kolankowy (Polygonum nodosum),
- rdest gruczołowaty (Polygonum tomentosum),
- jaskier rozłogowy (Ranunculus repens),
- bobrek trójlistny (Menyanthes trifoliata),
- podbiał pospolity (Tussilago farfara),
- kozłek lekarski (Valeriana officinalis),
- mydlnica lekarska (Saponaria officinalis),
- skrzyp polny (Equisetum arvense),
- szalej jadowity (Cicuta virosa),
- żywokost lekarski (Symphytum officinale).

 Jeśli chcemy znaleźć glebę bogatą w azot, szukajmy takich roślin:

- przytulia czepna (Galium aparine),
- komosa biała (Chenopodium album),
- gwiazdnica pospolita (Stellaria media),
- pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica).