Dereń, czyli dekoracja ogrodu przez cały rok
Dereń jest rośliną w formie krzaka lub niewielkiego drzewa, należy do rodziny dereniowatych. Pochodzi ze środkowej i południowo-wschodniej Europy oraz zachodniej Azji. Jest od lat chętnie hodowany w naszym kraju. Służy głównie jako krzew ozdobny, ale także jego owoce są bardzo cenne i nadają się do spożycia.
Najważniejsze cechy
Dereń rośnie bardzo wolno, osiąga 2 do 8 m wysokości, może żyć do 100 lat. Najbardziej typową spośród odmian jest dereń jadalny (Cornus mas). W ogrodach jest wykorzystywany przede wszystkim jako roślina ozdobna. Nadaje się szczególnie do tworzenia nieformowanych żywopłotów. Gęsto posadzony może służyć jako naturalna osłona przed wiatrami.
Jest to roślina bardzo odporna na mrozy. Lubi gleby lekkie, próchnicze i wapienne, ale potrafi rosnąć na każdej ziemi, z wyjątkiem miejsc z zastoinami wodnymi. Dobrze znosi wszelkie warunki, nawet susze, toleruje także wszelkie zanieczyszczenia powietrza.
Nie wymaga żadnych zabiegów, nawet przycinania czy oprysków. Dzięki tej roślinie z łatwością można tworzyć naturalistyczne żywopłoty oraz swojskie klimaty. Dawniej dereń najczęściej sadzony był przy klasztorach i dworach, stanowił symbol luksusu i wytworności.
Hodowla i odmiany dereni
Dereń może być rozmnażany z nasion, wówczas zaczyna owocować dopiero po około 8 latach. Rozmnażanie przez okulizację daje ten sam efekt szybciej, bo już po około 2-3 latach. Dostępne w sprzedaży odmiany derenia to: Marcrocarpa, Jolico, Ekzoticznyj, Elegantnyj czy Wydubieckij. Wyselekcjonowane odmiany posiadają większe i smaczniejsze owoce niż odmiany dzikie i choć nieco słabiej rosną, są za to bardziej plenne.
Poszczególne odmiany mają rożne terminy dojrzewania, więc okres zbiorów i pięknego wyglądu owocujących krzewów może trwać nawet 2 miesiące. Owoce mają najczęściej barwę intensywnie czerwoną, ale są także odmiany o innych, np. białych czy żółtych owocach (Flava, Jantarnyj).
Młode rośliny najlepiej sadzić wiosną albo jesienią. Niedługo po posadzeniu można wykonać silne cięcia, żeby nie dopuścić do zbytniego zagęszczenia korony. Młode derenie na początku można podlewać, ale potem nie jest to już potrzebne. Jeśli już przeprowadzamy nawożenie, to najlepiej preparatami organicznymi. Derenie wystarczy przycinać co kilka lat, jeśli chcemy nieco prześwietlić ich koronę.
Krzewy derenia najlepiej sadzić z dala od budynków, bo kiedy wyrosną i się rozplenią, mogą zasłaniać okna i balkony. Najładniej prezentują się sadzone po 2-3 sztuki na tle czy w otoczeniu drzew lub krzewów zimozielonych. Zawsze jednak powinniśmy zapewnić dereniowi co najmniej 2 do 3 m przestrzeni.
Piękne od wiosny do jesieni
Derenie zaczynają kwitnąć bardzo wcześnie, jako jedne z pierwszych. Kwieciem pokrywają się już w marcu. Mają drobne, żółte płatki tworzące kuliste baldachimy. Kwiaty derenia bardzo intensywnie pachną i są miododajne. Po kwitnieniu pojawiają się zielone, owalno-jajowate, zaostrzone liście. Pędy derenia są zielonkawe, ale od strony słonecznej przyjmują barwę purpurowo-fioletową. Krzewy posiadają żółtoszarą, łatwo odrywającą się płatami korę.
Począwszy od kwitnienia wczesną wiosną aż po efektowne owocowanie do późnej jesieni, dereń stanowi w ogrodach prawdziwą ozdobę. Nawet zimą krzewy zlokalizowane między roślinami zimozielonymi czy drzewkami stanowią ciekawą i efektowną kompozycję ogrodową.
Owoce derenia
Owoce derenia możemy zbierać od lipca do października. Są one najczęściej podłużne, jajowate, z twardą pestką w środku. Posiadają cierpki smak, określany jako pośredni między smakiem żurawiny i wiśni. Nadają się do zjadania na surowo oraz na przetwory, soki, dżemy, nalewki, przekąski (np. w Indiach, po posoleniu). Owoce zawierają cukry, kwasy organiczne, sole mineralne, mikro- i makroelementy, w tym związki żelaza, oraz witaminy, zwłaszcza C, A i P. W medycynie ludowej stosowano te owoce na zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Okłady na czoło z wywaru derenia wykorzystywane były do łagodzenia migreny. Składniki owoców mają działanie antyseptyczne, przeciwutleniające i moczopędne. Są wciąż szeroko wykorzystywane w zielarstwie.
Co ciekawe
- Z drewna derenia wyrabiane były dawniej koła zębate. Drewno to doskonałe nadaje się do toczenia.
- Pozbawiona kory gałązka młodego derenia pomaga w utrzymaniu higieny jamy ustnej. Pogryziona na końcu, stanowi skuteczny środek do czyszczenia zębów.
- Dereń stanowi składnik albo dodatek do wielu cenionych napojów alkoholowych na całym świecie, u nas znana jest nalewka dereniówka.